خداشناسی راه تهذیب نفس 2
ذکر اول : الله اکبر
کبیر از اسماء حسنای الهی است. «وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِیُ الْکَبِیرُ» (سوره مبارکه حجّ، آیه شریفه62). کبیر به معنای بزرگ است که در مادیات به میزان حجم در مقایسه با غیر اطلاق می شود، مثل خانه بزرگ. اما گاهی برای امور غیر مادی استعمال می شود، مثل گناه بزرگ (اثم کبیر، سوره مبارکه بقره، آیه شریفه 219) یا «رضوان من الله اکبر» (سوره مبارکه توبه، آیه شریفه 72). در مورد ذات باری تعالی «کبیر بودن» از حیث حقیقت وجود و معنوی است و به عظمت، شکوه، جلالت قدر و ارتفاع درجه ترجمه و تفسیر شده است.
با این مقدمه «الله اکبر» یعنی خداوند –تبارک و تعالی- با عظمت تر و با جلالت تر است.
روایات در شرح «الله اکبر» مختلف است اما به نظر می رسد شاهد جمع و آن روایاتی که کاملتر و جامع تر مفاد این ذکر مقدّس را ارائه می دهد، کلام نورانی وجود مقدس امام صادق ع است که می فرماید «الله اکبر من ان یوصف» (مرحوم صدوق، توحید، ص313). الله اکبر یعنی خدا برتر از آن است که وصف شود. هر وصفی برای ذات خداوند –تبارک و تعالی- ناقص است و خداوند برتر از آن است. عظمت و شکوه و جلالت او قابل وصف شدن نیست.
وصف هایی که ما می فهمیم و تصور می کنیم، از چند جهت نسبت به منزلت الهی را ناقص هستند :
اولا خداوند تبارک و تعالی نهایت قدرت، علم، مهربانی اش بی نهایت است. درک و فهم این کمالات بی نهایت برای ما مقدور نیست، یعنی او از هر چه مهربانی تصوّر کنیم، او مهربان تر است، هر چه قدرت و علم و عظمت تصور کنیم، او بزرگتر از این اوصاف تصور شده ماست.
ثانیا این اوصاف همگی تنها وصف، تعین و جهتی از کمالات بی نهایت الهی هستند –نه ذات بی حدّ الهی-. او مستجمع جمیع کمالات است. او بزرگتر از این اوصافی است که تنها به جهتی خاصّ اشاره می کنند.
«الله اکبر» یعنی او بزرگتر از آن است که وصف شود. عظمت، شکوه و جلالت قدر او به وصف در نمی آید و قابل توصیف نیست.
کسی که این معنا را برای خود هضم کرده باشد، «بزرگی، عظمت و شکوه مسحور کننده و البته خوفناک الهی را بهتر می فهمد» و اگر با این توجّه وارد نماز شود، نمازی متفاوت اقامه خواهد کرد و اگر تمام طول روز متوجه «الله اکبر» باشد، رفتار و سکنات او متفاوت خواهد بود.
مرور این مطلب، حقارت خود و تمام هستی در برابر خداوند –تبارک و تعالی- را به باور ما منتقل می کند و ایمان را افزایش می دهد. درک عظمت الهی و حقارت خود و تمام هستی در مقابل خدا سبب خشوع می شود و انسان را برای قیام و رکوع و سجود در مقابل درگاه الهی آماده می کند.
