تفسیر سوره حمد 26

💐 "مالک یوم الدین"

 

💐 معنای مَلِک 

🔹 «مَلِک» از ریشة «مُلک» - بضم میم -، به معنای سلطان، حاکم و کسی است که رأی و نظر او نافذ است. 

🔹 نفوذ رأی و سلطنت برای انسان در این دنیا اعتباری است و این حاکمیت ظاهری، توسّط خداوند –تبارک و تعالی- به هر کس که او بخواهد، داده می‌شود. «تؤتی المُلکَ من تشاء و تنزع الملک ممّن تشاء» (سوره مبارکه آل‌عمران، آیه شریفه ۲۶). 

🔹 اما نفوذ رأی و سلطنت الهی، تکوینی است و در روز جزاء به عیان، همة سلطنت و حکومت از او است و هر تصرّفی به رأی و نظر او خواهد بود و همه چیز تحت قدرت اوست و حاکمیت ظاهری نیز به هیچ کس اعطاء نمی شود. «لِمَن المُلک الیوم لله الواحد القهار» (سوره مبارکه غافر، آیه شریفه ۱۶). 

🔹این سلطنت تکوینی و نفوذ رأی و اراده الهی، در دنیا نیز وجود دارد و هیچ فعلی بدون اذن او محقق نمی شود، هر چند، تعداد اندکی به این معرفت توحیدی دست می یابند. «ألم تعلم أنّ الله له مُلک السموات و الارض و ما لکم من دون الله من ولىّ و لا نصیر». (سوره مبارکه بقره، آیه شریفه ۱۰۷).  «وَ لَم‌یَکُن لَهُ شَریکٌ فِی المُلک» (سوره مبارکه اسراء، آیه شریفه ۱۱۱). «هیچ شریکی در فرمانروایی ندارد». امّا در آخرت، مشاهدة سلطنت تکوینی الهی برای همه محقّق است.

 

💐معنای مالک 

🔹 «مالِک» از ریشه «مِلک» - بکسر میم -، به معنای صاحب اختیار و کسی است که امکان تصرّف در مملوک را دارد. 

🔹 مالکیت نیز به اعتباری و حقیقی تقسیم می شود. مالکیت انسان‌ها بر خانه، وسیله نقلیه و ... اعتباری و در حیطه قراردادهای عقلایی برای نظم امور اجتماعی است و با معامله قابل تغییر است. مالکیت انسان‌ها بر تصوّرات و تصاویر ذهنی‌شان حقیقی تکوینی است. 

🔹 مالکیّت خداوند –تبارک و تعالی- نسبت به تمام هستی، مالکیّت حقیقی تکوینی و ناشی از احاطة قیّومی باری تعالی و تذلّل و فقر تکوینی مخلوقات نسبت به اوست. همه هستی و هر مالک و مِلک حقیقی و اعتباری در این هستی مِلک طِلق اوست  و مالکیّت‌های حقیقی مخلوقات نیز به اراده او و تحت سلطة اوست. 

🔹 تنها مالکیّت او مطلق و بدون محدودیّت است و به معنای واقعی کلمه «تنها او مالک است (هو المالک)». حضرت امیر –علیه آلاف التحیّة و الثناء- چه زیبا فرمود : «إِنَّا لَا نَمْلِکُ‏ مَعَ‏ اللَّهِ‏ شَیْئاً وَ لَا نَمْلِکُ إِلَّا مَا مَلَّکَنَا فَمَتَى مَلَّکَنَا مَا هُوَ أَمْلَکُ بِهِ مِنَّا کَلَّفَنَا وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَکْلِیفَهُ عَنَّا» .  (ما با خدا [و در عرض او] هیچ چیزی را مالک نمی شویم [حتّی اعضاء و جوارح خود را]  و مالک نمی شویم مگر آنچه را که او به ما تملیک کرده است. پس هر گاه به ما تملیک کرد آنچه را که او به آن نسبت به ما مالک‌تر است، تکلیفی بر ما قرار داد و هر گاه آن را از ما گرفت، تکلیفش را از ما برداشت).