☀️ نهج البلاغه، خطبه ۱۳۳ :
📌 کتَابُ اللَّهِ تُبْصِرُونَ بِهِ
وَ تَنْطِقُونَ بِهِ
وَ تَسْمَعُونَ بِهِ ...
وَ لَا یُخَالِفُ بِصَاحِبِهِ عَنِ اللَّه
🔹 این قرآن است که با آن مىتوانید راه حق را بنگرید
و با آن سخن بگویید
و به وسیله آن بشنوید ...
و کسى را که همراهش شد از خدا جدا نمىسازد.
#قرآن
#اخلاق
🌷نهج‌البلاغه، خطبه ۱۰۹ :
پیامبر صلّى اللّه علیه و آله
#دنیا را خوار مى شمرد و در نزد دیگران خوار و بى مقدار معرّفى فرمود.
🔹و مى دانست که خداوند براى احترام به ارزش او دنیا را از او دور ساخت و آن را براى #ناچیز بودنش به دیگران بخشید.
🔹پیامبر صلّى اللّه علیه و آله از جان و دل به دنیا پشت کرد، و یاد آن را در دلش میراند.
🔺دوست مى داشت که زینت هاى دنیا از چشم او دور نگهداشته شود، تا از آن لباس فاخرى تهیّه نسازد، یا اقامت در آن را آرزو نکند.
💐 السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَکْبَرَ،
وَ یَا عِیدَ أَوْلِیَائِهِ.
السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ،
وَ یَا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَیَّامِ وَ السَّاعَات
✅ توصیه های بزرگان برای استفاده بهینه از فرصت پراهمیت ماه مبارک رمضان برای اصلاح نفس :
🔹 مطالعه خطبه شعبانیه حضرت رسول ص در مورد ماه رمضان و دعای ۴۴ و ۴۵ صحیفه سجادیه
🔹 تلاوت قرآن با تامل و تدبر چند بار در طول روز
🔹 قرائت ادعیه با تامل و تدبر، مانند دعای ابوحمزه، دعای افتتاح و ... .
🔹 شرکت در مجالس موعظه و معارف دین یا گوش دادن به صوت این مجالس از طریق رادیو یا تلویزیون
🔹 ذکر زبانی همراه به توجه قلبی
(کافی، ج۴، ص۸۸ : کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع إِذَا کَانَ شَهْرُ رَمَضَانَ لَمْ یَتَکَلَّمْ إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ التَّسْبِیحِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ التَّکْبِیرِ فَإِذَا أَفْطَرَ قَالَ اللَّهُمَّ إِنْ شِئْتَ أَنْ تَفْعَلَ فَعَلْتَ).
🔹 مبارزه جدی با هوای نفس
✅ دو توصیه در مورد تبلیغ :
1. توجه ویژه به مردمداری و مدارا با مردم و خوش اخلاقی و خوش رفتاری در برخورد.
2. توجه به اولویت مطالبی که باید به گوش مخاطبین برسد.
به عنوان مثال گفته می شود مشکل اصلی بسیاری از جوانان و نوجوانان ما #هویت - اعم از هویت دینی، ملی، اجتماعی و ... است، یعنی از انسان شناسی آگاهی ندارد، رابطه خودشان با خدا، دین، کشور و جامعه را نمی دانند.
#ماه_رمضان
علامه طباطبایی رحمه الله علیه:
سالک در ابتدا با پای محبت قدم بر می دارد.
پس از مدتی که به کمال و مرتبه‌ای رسید، متوجه می شود که محبت، امری مغایر با محبوب است. به همین دلیل، محبت را رها کرده، محبوب را در نظر می گیرد و او را از آن جهت که محبوب است، عبادت می کند.
اگر قدمی فراتر نهد، متوجه خواهد شد که این نوع هم خالی از شرک نیست؛ زیرا خود را عاشق محبوب دانسته؛ در حالی که انیت و حب به محبوب، هر دو مغایر با ذات یکانه الهی است.
پس، عشق را هم فراموش می کند، از کثرت گذشته، وارد وحدت می شود. اینجاست که انیت از سالک منتفی می شود؛ چرا که او را خودبینی نمانده و چشم دلش را دیدن (مکاشفات) و ندیدن و رسیدن و دانستن و ندانستن و ردّ و قبول پوشیده خواهد شد.
ثمرات الحیات (متن درس اخلاق مرحوم علامه طباطبایی به قلم مرحوم سعادت پرور، ج1، ص51
نماز اظهار عبودیت و تسلیم در برابر خدا و فرمان اوست.
نماز با روح و اثرگذار، نمازی است که با خشوع باشد.
سوره مبارکة مومنون، آیه شریفة 1 و 2 : قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (1) الَّذینَ هُمْ فی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ (2)
سورة مبارکة بقره، آیة شریفة 45 : «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکَبیرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعینَ» (45)
اما خشوع چیست؟ فروشکستن انانیت و منیت انسان و خودباختگی در برابر خداوند که توام با خشیت است. (سوره مبارکة حشر، آیة شریفة 21 : «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَیْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْیَةِ اللَّه»).
این خودباختگی مراتب دارد و تا جایی که کامل محو حق تعالی شود، ادامه می یابد.
این خشوع و خودباختگی در مقابل معبود مقتضای فطرت انسان است و به دلیل ترس از عذاب و احساس شرم و گناه یا به خاطر درک عظمت خدای متعال حاصل می شود. درک این که هر چه هستاز اوست و هر کمال و وجودی برای اوست. هر چه عمق این درک بیشتر باشد، خشوع بیشتر خواهد بود. حالاتی که از معصومین ع در نماز –از تغییر رنگ چهره و ...- نقل شده است، ناشی از مراتب اعلی خشوع است.
اسباب خشوع :
درک عینی و ملموس عظمت الهی –نه صرف علم به مفاهیم و علوم فلسفه و عرفان-. این درک عظمت همراه با فهم حقارت خود ماست و این موجب خشوع می شود. جالب این است که اذان و نماز با ذکر «الله اکبر» که اشاره به عظمت الهی دارد، شروع می شود، بلکه در حین نماز و بعد از نماز این ذکر شریف بارها و بارها تکرار می شود.
سرعت نور در ثانیه 300 هزار کیلومتر است. حال گفته شده است فاصله یک کهکشان تا کهکشانی دیگر، میلیونها سال نوری است. در این عظمت آسمانها، زمین در حد صفر است –چه برسد به ما-. این حقارت و کوچکی انسان است در برابر عظمت خدایی که با اراده اش «کن فیکون» کرده و همه این هستی را آفریده است. درک این عظمت موجب خشوع انسان می شود و البته توجه به عظمت گناه و عذاب بر این خشوع می افزاید.
سوره مبارکه آل عمران، آیه شریفه 175 : «إِنَّما ذلِکُمُ الشَّیْطانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیاءَهُ فَلا تَخافُوهُمْ وَ خافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ».
سوره مبارکه نازعات، آیات شریفه 40 و 41 : «وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى (40) فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوى (41)».
یکی از مناجاتهای پانزده‌گانه امام سجاد –علیه الصلاه و السلام- مناجات خائفین است.
خوف و ترس از درد و رنج و عذاب است، خوف از درد آمپول برای کودکان یا خوف از رنج تحقیر شدن یا دور شدن از محبوب. از این مثالها روشن می شود که خوف دارای انواع و مراتبی است.
مراتب خوف از خداوند –تبارک و تعالی- :
1/ خوف از آثار دردناک اعمال زشت و گناهان در دنیا و آخرت. گناه در دنیا باعث رفتن آبروی انسان می شود و در آخرت موجب عذاب. لذا باید از اعمال زشت و گناه بترسیم و از آنها فرار کنیم. البته ضعف ایمان، مانع از جدی گرفتن آن می شود. صدها آیه در قرآن در مورد جهنم آمده است و تعابیری مثل «عذاب الیم»، «عذاب عظیم» و «عذاب مهین» در مورد آن به کار برده شده است، لکن توجه و تدبر کافی نسبت به آنها وجود ندارد. آیات و روایات بسیاری به تفصیلات و توصیفات عذاب آخرت اشاره کرده است که عذاب وحشتناک آخرت را به تصویر کشیده است.
در دعای شانزدهم صحیفه سجادیه آمده است : «یَا إِلَهِی لَوْ بَکَیْتُ إِلَیْکَ حَتَّى تَسْقُطَ أَشْفَارُ عَیْنَیَّ، وَ انْتَحَبْتُ حَتَّى یَنْقَطِعَ صَوْتِی، وَ قُمْتُ لَکَ حَتَّى تَتَنَشَّرَ قَدَمَایَ، وَ رَکَعْتُ لَکَ حَتَّى یَنْخَلِعَ صُلْبِی، وَ سَجَدْتُ لَکَ حَتَّى تَتَفَقَّأَ حَدَقَتَایَ، وَ أَکَلْتُ تُرَابَ الْأَرْضِ طُولَ عُمُرِی، وَ شَرِبْتُ مَاءَ الرَّمَادِ آخِرَ دَهْرِی، وَ ذَکَرْتُکَ فِی خِلَالِ ذَلِکَ حَتَّى یَکِلَّ لِسَانِی، ثُمَّ لَمْ أَرْفَعْ طَرْفِی إِلَى آفَاقِ السَّمَاءِ اسْتِحْیَاءً مِنْکَ مَا اسْتَوْجَبْتُ بِذَلِکَ مَحْوَ سَیِّئَةٍ وَاحِدَةٍ مِنْ سَیِّئَاتِی».
توجه به زشتی گناه و آثار آن این خوف و در نهایت خشوع را به همراه دارد.
2/ خوف از مخالفت و عصیان خداوند پاک و مهربان که همه آب، غذا، عزت، آبرو، سلامتی، قدرت، علم و ... ما از او و به رحمت اوست، به جای قدردانی و سپاس. نافرمانی او و عمل به حرف شیطان که دشمن او و دشمن آشکار ماست (این مضمون هفت بار در قرآن کریم تکرار شده است، از جمله در آیه شریفه 22 سوره مبارکه اعراف) -در عین این که امر و نهی او برای خوشبختی خود ماست- موجب شرمساری و عذاب آب شدن از خجالت می شود. توجه به قصور و تقصیر در پیشگاه چنین خدای عزیزی، اوج شرمندگی را به همراه دارد.
در ادعیه این درخواست از خداوند –تبارک و تعالی- آمده است : «وَ أَوْرِدْنِی عَلَیْکَ یَوْمَ وُقُوفِی بَیْنَ یَدَیْکَ خالِصاً مِنَ الذُّنُوبِ، نَقِیّاً مِنَ الْعُیُوبِ، لا أَسْتَحْیِی مِنْکَ بِکُفْرانِ نِعْمَة».[1] هر لحظه از عمر که برای قرب به او و جلب رضایت او صرف نشود، کفران نعمت است.
توجه به پلیدی نافرمانی خدا، این خوف و در نهایت خشوع را به همراه دارد.
3/ خوف از عدم اعتنای الهی که برای اهل معرفت عذاب آورتر از آتش جهنم است. در سوره مبارکه آل عمران، آیه شریفه 77 در مورد اهل جهنم آمده است : «وَ لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَة». چه تحقیری بالاتر از این که پروردگاه با عظمت هستی که همه چیز ملک اوست، توجه و اعتنائی به ما نکند. ابتدای مناجات شعبانیه با این درخواست شروع می شود که خدایا با نگاه محبت آمیز به سخنانم گوش بده و به من توجه کن. «وَ اسْمَعْ دُعَائِی إِذَا دَعْوَتُکَ وَ اسْمَعْ نِدَائِی إِذَا نَادَیْتُکَ وَ أَقْبِلْ عَلَیَّ إِذَا نَاجَیْتُک».
توجه به جایگاه الهی این خوف و در نهایت خشوع را به همراه دارد.
4/ خوف از فراق الهی. در دعای کمیل می خوانیم : «إِلَهِی وَ سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ وَ رَبِّی صَبَرْتُ عَلَى عَذَابِکَ فَکَیْفَ أَصْبِرُ عَلَى فِرَاقِکَ». حضرت امیر ع عظمت عذاب الهی را درک کرده، ولی آتش فراق را شدیدتر می بیند، چرا که چنان وجودش به عشق الهی عجین شده است که فراق از این محبوب بسیار بسیار برایش دردآور است. کسی می تواند چنین بگوید که لذت وصال را چشیده باشد. در مناجات محبین امام سجاد –علیه الصلاه و السلام- آمده است : «مَنْ ذَا الَّذِی ذَاقَ حَلَاوَةَ مَحَبَّتِکَ فَرَامَ مِنْکَ بَدَلا».
نهایت آرزوی عاشق دلباخته، وصال محبوب است و بالاترین ترس او، محرومیت از وصال اوست و درد و رنج دیگری برایش اهمیت ندارد.
روشن است که مراتب خوف، به مراتب معرفت به خداوند –تبارک و تعالی- و صفات و افعال او مربوط است و این اهمیت خداشناسی و خداباوری را نشان می دهد.
توجه به نعمتهای الهی و مهربانی او در حق ما و همچنین صفات جمال الهی راه رسیدن به عشق و محبت و شوق لقاء الهی و تصدیق شایستگی الهی برای ستایش و پرستش است. این عشق موجب می شود تا انسان برای نزدیک کردن خود به خداوند تلاش کند و در نماز، آتش شوق وصاف و گرمی لحظه دیدار معنوی تمام وجودش را فرا بگیرد.
🔺 ترس واکنش به چیزی است که آثار دردناک و رنج‌آوری دارد.
از این رو #گناه، بسیار ترسناک است.
🔺و البته برای عاشقانی که لذت وصال را چشیده‌اند، فراق از همه چیز ترسناکتر است.
🌹"صبرت علی عذابک، فکیف اصبر علی فراقک" (دعای کمیل).🌹
#با_خدا_باش
علامه مصباح یزدی ره :
🍀 اگر در نماز دلمان جاى دیگرى باشد، مثل آن است که در حال صحبت کردن با کسى، پشت خود را به او بکنیم! ... این کارى بسیار زشت و کمال بى ادبى است!
🌹 در نماز نیز ما در حال صحبت با خدا هستیم و اگر دلمان رو به سویى دیگر باشد، دقیقاً مثل آن است که پشتمان را به خدا کرده باشیم و حرف بزنیم! اگر به خود آییم و تأمل کنیم، این نهایت بى ادبى وبى حیایى است.
🔺 به همین جهت که این کار بسیار زشت است، در برخى روایات نیز بدین مضمون آمده است که: «آن کس که در حال نماز به خدا توجه ندارد آیا نمى‌ترسد از آن‌که خداوند او را به صورت الاغى مسخ کند؟!» (بحارالانوار، ج۸۴، باب۱۵، ح۳)
🔺 کسى که ادب مصاحبت با خدا را نگاه نمى‌دارد و هنگام سخن گفتن با خدا پشتش را به خدا مى‌کند، این نشان از خوى و خصلت حیوانى او است؛ چرا که این حیوان است که ادب حضور و مصاحبت را نمى‌فهمد.
📚 کتاب به سوی او، علامه مصباح یزدی ره، ص۳۲۴
#اخلاق
#نماز
💢 عارف جلیل القدر مرحوم میرزا جواد آقای ملکی تبریزی:
🔹 مرا شیخى بود جلیل القدر، عارف، عامل، کامل _قدس اللّه تربته_ که نظیر او در این مراتب کسى را ندیدم، از او از عملی که در اصلاح دل و جلب معارف مؤثر باشد و به تجربه هم اثر آن ثابت شده باشد سؤال نمودم.
🔹 او گفت عملى مؤثرتر از این دو که مى‌گویم ندیدم :
🍀 یکى مداومت بر #سجده طولانى در هر شب و روز یک مرتبه، که در آن گفته شود: «لا اله الا أنت سبحانک انى کنت من الظالمین». این ذکر را بر زبان آورد در حالیکه خود را در زندان طبیعت زندانى ببیند، و قید و بند اخلاق رذیله را بر خود مشاهده کند، و به این حقیقت که او خود این قید و بند را براى خود فراهم آورده و در این زندان خود را محبوس نموده اعتراف کند و خود را نسبت به خود ظالم و ستمکار بداند نه خدا را؛
🍀 و دیگر صد مرتبه قرائت سورۀ قدر در هر شب جمعه و عصر جمعه، و دوستان او هر یک به حسب مجاهده‌اش به این توصیه عمل مى‌نمودند، و از بعضى از آنها نقل شده که سه هزار مرتبه گفته است.
📚 اسرار الصلاه، ملکی تبریزی، ص۴۲۸ (ترجمه رضا رجب زاده)
🌹 گفته شده مراد از این شیخ عارف کامل، مرحوم ملاحسینقلی همدانی است.
#اخلاق
در بسیاری موارد برای تهذیب نفس یا تربیت دیگران، برای اصلاح اخلاق ناپسند و تقویت اخلاق حسنه، به جای پرداختن به سبب، به مسبب پرداخته می شود. هدف دوری از ریا ، خشم، بخل، غرور و ... و رسیدن به اخلاص، صبر، توکل، زهد و ... است، لکن به جای از بین بردن اسباب صفات رذیله و تقویت اسباب صفات حسنه، بر خود آن اوصاف و ملکات تاکید می شود؛ در حالی که وجود و عدم آن اوصاف منوط به وجود و عدم اسباب است.
به عنوان مثال سبب غرور، تصدیق و باور وجود کمال مستقل برای شخص است. کسی که تصور می کند خودش قدرتی، هنری یا علمی دارد که برای خودش است و نعوذ بالله این کمال در عرض کمال الهی است، دچار غرور می شود. اما کسی که ایمان دارد که تمام کمالات از او و برای اوست و ما هیچ از خود نداریم «له ما فی السماوات و ما فی الارض». قدرتها برای اوست «بحول الله و قوته اقوم و اقعد». علمها برای اوست «لایحطیون بشیء من علمه الا بما شاء». هر کمالی برای اوست و به خواست و رحمت او بندگان از این کمال بهره مند می شوند و هر وقت اراده کند، این کمال را از او خواهد گرفت. با یک بیماری ناتوان می شود یا همه چیز را فراموش می کند. کسی که چنین اعتقاد و باور راسخی دارد، دچار غرور نمی شود. کسی که باور دارد هر چه عظمت و قدرت و حقائق کمالی است، برای خداست، خاشع در برابر عظمت الهی خواهد بود. ایمان به ذات و صفات اقدس الهی انسان را از غرور، به خشوع می کشاند. «انما یخشی الله من عباده العلماء».
همچنین شخصی به ریا مبتلاست که اولا کمالی را برای خود می پندارند و ثانیا معتقد است دیگران ارزش و کمال مستقلی دارند و قدرتی دارند که می توانند موجب نفع یا ضرری به او بشوند. در نتیجه تلاش می کند کمال خود را به دیگران نشان دهد. اما کسی که هیچ کمالی را مستقل برای خود نمی داند و ایمان دارد که «بیدک لابید غیرک زیادتی و نقصی و نفعی و ضری»، جز برای خدا کاری انجام نمی دهد. چنین شخصی در دریای شیرین اخلاص غوطه ور است.
شخص مبتلا به مرض خشم، ضعف در توحید افعالی دارد. اگر معتقد باشد که هر فعلی به اذن الهی و به مقتضای رحمت الهی برای هدایت و امتحان بشر رخ می دهد و به علم، حکمت، قدرت و رحمت الهی ایمان کامل داشته باشد و از آن غافل نباشد، دچار خشم نمی شود.
شخصی به مقام توکل، رضا و تسلیم می رسد که ایمان کامل به خدای قادر علیم حکیم رحیم داشته باشد.
دقت و تامل در سایر موارد نیز چنین نتیجه ای را به همراه دارد که راه حل اصلی مشکلات اخلاقی، رسیدن به توحید و ایمان به اوصاف کمالی الهی است. اگر خداوند شناخته شود، انسان پاک می شود. ایمان سرچشمه همه خوبی ها و اوصاف پسندیده است.
می توان با کشف امراض اخلاقی و تحقیق در اسباب آنها به از بین بردن آنها همت گماشت، اما اگر توحید و ایمان تقویت شود، دانسته یا ندانسته ملکات رذیله از وجود انسان کنده می شود –حتی اگر انسان آگاهی از آن امراض نداشته باشد-.
شاید وجه تاکید آیات شریفه قرآن کریم –که کتاب هدایت است- و ادعیه مبارک معصومین –علیه الصلاه و السلام- بر توحید و اوصاف الهی از همین جهت باشد که باعث هدایت و پاکی انسان خواهد شد. از این رو قرآن کریم و ادعیه مبارک تاثیر بسیار زیادی بر نفس انسانی دارند و انس با آن دو و فهم و درک و باور معارف آنها امراض روحی را از بین می برد و انسان را مهذب می کند.
بنده اگر واقعا باور داشته باشد که هیچ نفع و ضرری از غیر خدا به او نمی رسد، در افعال و اعمال خود، هرگز غیر خدا را در نظر نخواهد گرفت.
ملکی تبریزی، اسرارالصلاه، در اسرار رکوع
#اخلاص
#اخلاق
